Miasto leży nad rzeką Brynicą, w północnej części Wyżyny Śląskiej. Pierwsza wzmianka o Piekarach pochodzi z 1253 roku. Pierwotnie osada była nazywana Zwierzów i Pecare. Do 1934 nazwa Wielkie Piekary (lub Piekary Wielkie); 1 kwietnia 1934 Wielkie Piekary połączono z Szarlejem w gminę Szarlej-Wielkie Piekary, po czym 3 września 1935 nazwę zmieniono na Piekary Śląskie. Miejscowość posiada prawa miejskie od 1 stycznia 1947 roku. Piekary Śląskie są od XVII wieku ośrodkiem pielgrzymkowym oraz jednym z głównych w Polsce ośrodków kultu maryjnego z obrazem Matki Boskiej Piekarskiej. Miasto uznawane jest przez wielu za duchową stolicę Górnego Śląska. Według danych GUS z 31 grudnia 2018 roku miasto liczy 55 299 mieszkańców, powierzchnia zajmuje 39,98 km², a gęstość zaludnienia wynosi 1383 os./km².