Gmina leży w granicach wschodniej części makroregionu geograficznego – Pradoliny Toruńsko – Eberswaldzkiej, obejmującej między innymi Kotlinę Płocką, Kotlinę Włocławską i Kotlinę Toruńską. Sąsiaduje z gminami: Baruchowo, Brudzeń Duży, Brześć Kujawski, Choceń, Dobrzyń nad Wisłą, Kowal, Lubraniec, Nowy Duninów i miastem Włocławek. Z położeniem geograficznym gminy związana jest ściśle jej dostępność komunikacyjna.

Gmina posiada dobre połączenie z Toruniem (50 km), Łodzią (100 km), Płockiem (42 km) oraz Koninem (80 km). Z turystycznego punktu widzenia istotne znaczenie ma droga biegnąca wzdłuż Zbiornika Włocławskiego na odcinku od Włocławka przez Nowy Duninów i Płock. Przez gminę przebiega autostrada A-1. W gminie znajdują się: zespół dworski w Dębicach z XIX w, oraz zespoły parkowo-dworskie z XIX w. w Smólsku, Świętosławiu, Nowej Wsi, Wistce Królewskiej oraz Kruszynku. Ponadto w miejscowości Kruszyn zlokalizowane jest Lotnisko Aeroklubu Włocławskiego, na którym organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe. Gmina Włocławek zajmuje powierzchnię 21 956 ha, z czego 7 614 ha stanowią użytki rolne, a 11 037 ha użytki leśne.